"Grace and Glorie" λοιπόν. "Η Χάρη και η Δόξα", όπως είναι μεταφρασμένα και τα ονόματα των ηρωίδων.
Υπάρχει και μέσα στο έργο αναφορά σε αυτό το πράγμα - τη σημασία των ονομάτων - από τη Grace, γιατί υπάρχει μια ιστορία γύρω από τη μητέρα της. Λέει η Grace ότι η μητέρα της της τραγουδούσε έναν ύμνο "την Χάρη και την Δόξα", "αλλά ούτε η μανούλα μου ούτε εγώ βρήκαμε ποτέ τη χάρη, τώρα μένει να βρούμε τη Δόξα". Εγώ είμαι η Glorie στην παράσταση.
Είναι πάντα επίκαιρη η επαφή της Πόλης με την Επαρχία που συνήθως αντιπροσωπεύει τη χαρά της ζωής.
Εδώ βέβαια δεν είναι ακριβώς έτσι, γιατί αυτή η γυναίκα – η Glorie - έχει βρεθεί κάτω από τραγικές συνθήκες στη Βιρτζίνια, δεν είναι επιλογή της. Kαι αυτό είναι μια μεγάλη ανατροπή: γιατί μία γιάπισσα καταλήγει σε ένα χωριό στη μέση του πουθενά. Και δεν της αρέσει κιόλας, δεν είναι κάτι που την ευχαριστεί, το λέει με πάμπολλους τρόπους. Κάποια στιγμή η Grace της λέει “κοίτα τι ωραία που είναι εδώ, η φύση κλπ” και της απαντάει “εγώ δεν θέλω να γίνω παιδί της φύσης, εγώ θέλω πόλη”. Υπεραμύνεται της πόλης και λέει “εμένα η Νέα Υόρκη “ήταν το δικό μου περιβόλι”. Απλώς, μια ιστορία τραγική στη ζωή της την έκανε να ακολουθήσει τον σύζυγό της στη Βιρτζίνια που ήταν και η γενέτειρά του και έτσι βρίσκεται εκεί πέρα. Αυτό που την αλλάζει σίγουρα δεν είναι η επαφή με τη φύση και με τη Βιρτζίνια, αυτό που την αλλάζει είναι η επαφή με τη Grace. Η επαφή με αυτή τη γυναίκα την τόσο δυνατή, τόσο αισιόδοξη, με τέτοιο σθένος και πίστη.
Αυτή η αισιοδοξία θυμίζει λίγο ένα άλλο σημαντικό θεατρικό το "Χάρολντ και Μοντ".
Ναι, είναι μια τρομερή προσωπικότητα η Grace. Είναι μια γυναίκα η οποία είναι αυτό που λέμε "πολύ κωλοπετσωμένη", μας θυμίζει κάτι γιαγιάδες που βλέπουμε στα δικά μας τα χωριά – εγώ έχω γνωρίσει τέτοιες γιαγιάδες – που παίρνουν την πέτρα και τη στύβουν. Και νομίζω αυτή η δύναμη είναι και το μήνυμα του έργου: ότι όταν υπάρχει αγάπη, οι άνθρωποι έρχονται κοντά και όλες οι εξωτερικές διαφορές - διαφορές στη μόρφωση, στο status, στον κοινωνικό περίγυρο - αμβλύνονται. Αναπτύσσεται μια πιο τρυφερή, ζεστή και βαθιά σύνδεση μεταξύ των ανθρώπων που είναι μοναδική και μπορεί να φέρει κοντά φαινομενικά αντίθετους ανθρώπους και μπορεί να πάρει ο ένας από τον άλλον. Γιατί δεν είναι μόνο η Glorie που παίρνει από τη Grace, είναι και η Grace που παίρνει από τη Glorie. Γιατί και η Grace είναι μια γυναίκα που αισθάνεται μόνη της, που έχει αποτύχει σε πολλά πράγματα και έρχεται αυτό το κορίτσι και της λέει: “Ξέρεις κάτι; Για μένα είσαι σημαντική”, και είναι ίσως η πρώτη φορά που της το λέει κάποιος άνθρωπος.
Η σχέση που αναπτύσσεται είναι φιλική ή γίνεται κάποια στιγμή μητρική;
Ναι, είναι φιλική και γίνεται και μητρική θα έλεγα κάποια στιγμή και λόγω διαφοράς ηλικίας. Άλλωστε το λέει μέσα στο έργο η Grace, "πάντα ήθελα να έχω μια κόρη", γιατί είχε πέντε αγόρια.
Η συνεργασία σας σκηνοθετικά είναι με τον Γιάννη Λασπιά, ο οποίος είναι επίσης πολυσχιδής προσωπικότητα.
Ο Γιάννης φέτος κάνει φοβερά πράγματα. Είναι ένας άνθρωπος που που τον αγαπάω πολύ, έχει μια πολύ βαθιά καλοσύνη, πράγμα που για μένα είναι προτεραιότητα στις συνεργασίες. Στους ανθρώπους με ενδιαφέρει όχι μόνο η καλλιτεχνική τους οντότητα αλλά και να είναι καλοί άνθρωποι, να σέβονται τους συναδέλφους τους, τη δουλειά τους, να την κάνουν με αγάπη. Και ο Γιάννης το έχει στον υπέρτατο βαθμό. Η γνωριμία μας ήταν στην αρχή φιλική και τώρα προέκυψε και η συνεργασία και είμαι πολύ ευτυχισμένη. Πέρασα καταπληκτικά. Πέρασα γλυκά, δεν ζορίστηκα, δεν αισθάνθηκα απαξία, δεν αισθάνθηκα απόρριψη – που το αισθανόμαστε συχνά από τους σκηνοθέτες μας οι ηθοποιοί – που δεν είναι μικρό πράγμα. Γιατί συμβαίνουν αυτά στο θέατρο. Δουλέψαμε με πολλή χαρά, με γέλιο, με δυσκολίες αλλά μέσα στα πλαίσια τα αναμενόμενα.
Αίσθηση δική μου – και διορθώστε με – είναι ότι στον κινηματογράφο τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο τον έχει ο σκηνοθέτης. Στο θέατρο ισομοιράζονται τα πράγματα, αν ο ηθοποιός δεν αποδώσει στη σκηνή όσες οδηγίες και να έχει λάβει, το έργο "χάνεται"...
Είναι μια σύζευξη. Ο σκηνοθέτης έχει μια ολική άποψη για το έργο. Έχει μια άποψη για το πώς είναι οι χαρακτήρες, εννοώ τι είναι αυτό που θέλει να αποδώσει μέσω των χαρακτήρων. Η καλή εκδοχή είναι αυτή η άποψη να συμπίπτει με αυτό που έχεις εσύ στο μυαλό σου. Δύσκολη εκδοχή είναι όταν αυτά τα δύο πράγματα αποκλίνουν, τότε τα πράγματα δυσκολεύουν, διότι εκεί αντιμάχεται η επαγγελματική σου ιδιότητα του να είσαι συνεπής στο όραμα του σκηνοθέτη τη δική σου θέαση του ρόλου που μπορεί να είναι πολύ διαφορετική. Εμάς ευτυχώς στο συγκεκριμένο πράγμα όλα πήγαιναν χεράκι- χεράκι. Δηλαδή δεν υπήρχε κάτι που να θεωρεί ο Γιάννης για τον ρόλο που εμένα να μου κλωτσάει, αλλά και ο Γιάννης ήταν πολύ ανοιχτός σε προτάσεις ή σε πράγματα – γιατί ο Γιάννης θέλει τους ηθοποιούς του ενεργούς, δεν θέλει να είναι εκτελεστικά όργανα - και επειδή είναι και ο ίδιος ηθοποιός καταλαβαίνει απόλυτα τη διαδικασία και τη διεργασία που περνάει ένας ηθοποιός για να χτίσει ένα ρόλο. Οπότε αυτό ήταν μια πολύ ευτυχής συγκυρία.
Ευτυχής συγκυρία νομίζω για σας ήταν και η συνεργασία με την κυρία Παντελάκη.
Η Αλεξάνδρα είναι ένα θεριό της υποκριτικής, είναι μια γυναίκα με πολύ μεγάλη πείρα και πολύ μεγάλη ικανότητα και αυτό που κάνει είναι εξαιρετικά δύσκολο, αφενός γιατί η Grace ηλικιακά είναι πολύ μεγαλύτερή της και αφετέρου γιατί η Αλεξάνδρα είναι μια αστικής καταγωγής γυναίκα οπότε ξαφνικά πρέπει κάνει μια ενενηντάχρονη που είναι μια χωριάτισσα αμόρφωτη. Ενώ η Αλεξάνδρα είναι το αντίθετο και πάντα οι ρόλοι της είναι πιο εκλεπτυσμένοι και φινετσάτοι. Οπότε έκανε μια τεράστια υπέρβαση και ήταν υποκριτικό ευτύχημα και μεγάλη επιτυχία που έχει πλάσει έναν χαρακτήρα καταπληκτικό.
Για τους ηθοποιούς είναι μάλλον πρόκληση να επιλέγουν ρόλους κόντρα στο φυζίκ τους, την ιδιοσυγκρασία τους...
Ναι αυτό είναι εντελώς κόντρα στο φυζίκ της. Γιατί είναι μια νέα γυναίκα και ξαφνικά πρέπει να κάνει μια ετοιμοθάνατη, δηλαδή όλα κόντρα.
Έχετε και κάτι άλλο κοινό με την κυρία Παντελάκη. Είχε πει σε μια συνέντευξή της "ηθοποιοί γίναμε για να μεταμορφωνόμαστε , όχι για να κάνουνε τις ωραίες". Και εσείς έχετε αυτή την άποψη και σας αρέσει να μεταμορφώνεστε.
Εμένα δεν με ενδιαφέρει καθόλου να κάνω την ωραία. Το θεωρώ τόσο άνευ λόγου. Δεν επιλέγεις αυτή τη δουλειά για να κάνεις την ωραία. Είναι μια δουλειά που φαινομενικά η εμφάνιση μπορεί και να βοηθάει αλλά μπορεί και όχι, δεν είναι θέσφατο αυτό. Είναι μια δουλειά που είναι μια συνεχής άσκηση για το νευρικό σύστημα. Και αυτό είναι που με γοητεύει. Επίσης ότι δίνεις ζωή σε χαρακτήρες, ανθρώπους, κάστες και με έναν τρόπο, με αυτή την διαρκή μελέτη και την εναρμόνιση και την ενασχόληση με πολλές ζωές, προσπαθείς να αποκωδικοποιήσεις τη δική σου, για να βρεις μια άκρη.
Το περιγράφετε σαν μια μορφή συνεχούς ψυχοθεραπείας.
Ναι, αν και εγώ πιστεύω στη θεραπευτική επιρροή του θεάτρου, αλλά δεν πιστεύω καθόλου στην ψυχαναλυτική του, υπό την έννοια ότι δεν θεωρώ ότι μέσα από το θέατρο μπορούμε να λύσουμε τα προβλήματά μας τα προσωπικά. Μπορείς να φωτίσεις κάποια πράγματα αλλά ο εαυτός σου παραμένει ο πυρήνας σου και τα δικά σου τα θέματα τα λύνεις στο γιατρό ή στον ψυχολόγο. Γιατί υπάρχει κίνδυνος να προβάλλεις ή να μεταφέρεις τα θέματα τα δικά σου στον κάθε ρόλο, τη δική σου τη νεύρωση σε έναν ρόλο που δεν την έχει. Πρέπει να φιλτράρουμε τα πράγματα. Προφανώς εγώ είμαι η Δώρα, με τις δικές μου εμπειρίες, με τη δική μου φωνή, με το δικό μου σώμα θα εκτυλιχθεί αυτός ο μύθος του εκάστοτε ρόλου, αλλά ο καμβάς είμαι εγώ. Και εκεί είναι και η μαγκιά. Να μπορέσεις να αφήσεις πράγματα τα οποία είναι δικά σου χαρακτηριστικά και λεκτικά και σε θέματα συνηθειών και σε θέματα κινήσεων ή κάποιας μούτας, να τα ενσωματώσεις στο ρόλο, χωρίς να φαίνεται ότι αυτό το πράγμα καπελώνει αυτό που πας να κάνεις. Εγώ με ρόλους που δεν είχα πολλά κοινά μου ήταν πιο εύκολο να τους προσεγγίσω, ίσως επειδή δεν ένιωθα την απειλή ότι διαφαίνεται κάτι από εμένα. Εδώ ας πούμε υποδύομαι μια γυναίκα που έχει χάσει το παιδί της. Εγώ δεν είμαι μητέρα και όμως γι’ αυτό τον ρόλο πρέπει να εφεύρω καινούριους δρόμους, να ενεργοποιήσω τη φαντασία μου, δεν είναι μια γνώση που την έχω ως πραγματικότητα, δεν ξέρω πώς είναι, μπορώ να φανταστώ πώς είναι μια μάνα να χάνει το παιδί της, αλλά δεν έχω αυτό το υλικό στη ζωή μου, οπότε πρέπει να το εφεύρω.
Σας αρέσει να επανεφευρίσκετε τον εαυτό σας.
Ναι πάρα πολύ. Είμαστε διαφορετικές εκδοχές. Και ανάλογα με το ποιον έχουμε απέναντί μας ενεργοποιούμε διαφορετικές εκδοχές.
Αυτό το εκφράζετε και καλλιτεχνικά, ακροβατώντας με επιτυχία σε πολύ διαφορετικά πράγματα . Από το "Μετέωρο Βήμα του Πελαργού" έως την "κακοποιημένη" και "αδικημένη" ως ένα βαθμό ελληνική τηλεόραση. Τα αγαπάτε όλα το ίδιο;
Όχι. Αγαπώ το θέατρο πάρα πολύ. Ό,τι έχω κάνει το τιμώ γιατί το έκανα ενσυνείδητα. Ήταν μια συνειδητή απόφαση, διαφωνώ με όσους κλαίγονται και λένε "το’κανα και το μετάνιωσα" δεν μου αρέσει, γιατί ο καθένας είναι υπεύθυνος για τις επιλογές του και , τέλος πάντων, υπάρχουν πράγματα που δεν ελέγχουμε αλλά τα περισσότερα κατά το μάλλον ή ήττον τα ελέγχουμε. Εγώ πάντα προσπαθώ να είμαι ο εαυτός μου, να νιώθω καλά μέσα σε κάθετι που κάνω. Αυτό που σίγουρα προσπαθώ τα τελευταία χρόνια είναι να συνεργάζομαι με ανθρώπους που έχουμε μια κοινή οπτική και έναν κοινό κώδικα και ξέρω ότι θα περάσω καλά, διότι έχω μεγαλώσει και δεν μπορώ την μεγάλη ταλαιπωρία. Επίσης είμαι ένας άνθρωπος που δεν μου είναι πάντα απαραίτητο να είμαι κάθε χρόνο στο προσκήνιο και κάθε χρόνο να δουλεύω. Αυτό έχει ένα κόστος βέβαια, γιατί υπάρχει και ανασφάλεια στη δουλειά μας, μη σε ξεχάσουν κλπ, εγώ αυτό το πράγμα δεν το έχω, πάντα είμαι πολυπράγμων και πάντα περνάω καλά και έχω πολλά και δημιουργικά πράγματα να κάνω, οπότε το κομμάτι του εαυτού μου δεν είναι μόνο συνυφασμένο με το θέατρο, είναι συνυφασμένο με πάρα πολλά πράγματα, με δράσεις, με τους φίλους μου, με ταξίδια, έχω κατακτήσει το να περνάω καλά που δεν είναι και πολύ εύκολο πράγμα. Έχω πάρει την απόφαση να επενδύω στις σχέσεις και όχι στα πράγματα. Φέτος τρέχω πάρα πολύ. Γιατί είχα πριν και τις παραστάσεις με τον Γιάννη τον Κοττανίδη στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, τώρα έχω αυτό και σε λίγο θα ξεκινήσω τα δύο καινούρια project που έχω και μου λείπει να έχω χρόνο για τον εαυτό μου και για τους δικούς μου ανθρώπους. Νιώθω μια αναπηρία από το γεγονός ότι δεν μπορώ να βλέπω τους φίλους μου όπως πρέπει, ότι δεν μπορώ να δω το σπίτι μου όσο θα ήθελα. Δεν μου είναι ευχάριστο. Το γεγονός ότι είμαι σε ένα διαρκές τρέξιμο κλπ δεν είναι για πολύ καιρό. Έτυχε φέτος να είναι έτσι. Συνήθως δεν είναι, από επιλογή. Εμείς (οι ηθοποιοί) κάνουμε πλέον και ένα επάγγελμα απαξιωμένο οικονομικά, δεν μπορείς να ζήσεις κάνοντας θέατρο δυο φορές την εβδομάδα οπότε κατακερματίζεσαι, τρέχεις σε εκατό χιλιάδες πράγματα για να μπορέσεις να βγάλεις ένα υποτυπώδες εισόδημα που απλά θα σου εξασφαλίζει τα βασικά. Καλό είναι να μιλάμε για τέχνη και για βαρύγδουπα πράγματα αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι αυτό παραμένει μια θηλιά, μιλάμε με συγκεκριμένους όρους αγοράς και η αγορά πια είναι αμείλικτη. Εμείς (οι ηθοποιοί) πατάμε στην ανάγκη μας για έκθεση, από την άλλη βιοποριζόμαστε από αυτό και συνδιαλεγόμαστε με ανθρώπους που είναι ψυχροί εκτελεστές, βλέπουν τα πράγματα με όρους εμπορίου. Η εμπορική και η καλλιτεχνική πτυχή δεν συνάδουν και εκεί υπάρχει το πρόβλημα.
Από τη μία αυτό είναι πολύ βαρύ για τους καλλιτέχνες, από την άλλη μπορεί να είναι και "ευτύχημα" υπό την έννοια ότι κάποιος άλλος ασχολείται με τα οικονομικά, με δεδομένο ότι σπανίως οι καλλιτέχνες αποδεικνύονται καλοί επιχειρηματίες; Έχω στο μυαλό μου προσωπική εμπειρία από έναν αείμνηστο σπουδαίο ηθοποιό που δεν άντεξε το οικονομικό ρίσκο να κάνει και παραγωγές και κατέρρευσε οικονομικά, παρ’όλ’αυτά παρέμεινε δοτικός και συναισθηματικός απέναντι σε κοινό καιν συνεργάτες ως το τέλος...
Γι’ αυτό και οι περισσότεροι καλλιτέχνες όταν κάνουν θιάσους μπορεί καλλιτεχνικά να κάνουν επιτυχίες αλλά οι άνθρωποι φτύνουν αίμα. Εγώ αυτό που περιγράφετε – την δοτικότητα – μετά από 20 χρόνια το συνάντησα μόνο με τον Γιώργο τον Κοτανίδη. Εντάξει, δεν είναι τυχαίο ότι αυτός ο άνθρωπος είναι ένας αριστερός άνθρωπος, καλλιτέχνης, προφανώς ένας άνθρωπος με απίστευτη αξιοπρέπεια, κατανόηση. Και αυτό δεν φαίνεται μόνο στη συμπεριφορά του απέναντι στους συναδέλφους, φαίνεται και στις οικονομικές του συναλλαγές. Σπουδαίος άνθρωπος. Πολύ ευτυχής γι’ αυτή τη συνεργασία.
Οι άνθρωποι που επιλέγετε γύρω σας – σε συνεργασίες και προσωπικές επαφές – καταλαβαίνω ότι είναι η δική σας Ιθάκη. Η Ιθάκη – το νησί που κατάγεστε – είναι για σας ένας τόπος ανάπαυλας, είναι ένας τόπος ιδιαίτερος για εσάς;
Η Ιθάκη είναι οι μνήμες μου, είναι τα παιδικά μου χρόνια, είναι ο τόπος καταγωγής της μητέρας μου, υπάρχει μια άλλου είδους σύνδεση, αν και τα τελευταία χρόνια την επισκέπτομαι όλο και λιγότερο λόγω χρόνου. Η Ιθάκη έχει ξεχωριστή θέση στην καρδιά μου, αν και εγώ είμαι και λίγο "γυρίστρω" και θέλω να ανακαλύπτω και άλλους τόπους.
Το έχουμε εμείς από εκείνα τα μέρη...
Οπότε τελευταία φλερτάρω πολύ και με το Αιγαίο. Το αγαπώ πάρα πολύ, σε αντίθεση με τους περισσότερους επτανήσιους, που είμαστε λίγο τοπικιστές. Εγώ δεν είμαι απόλυτη. Πιστεύω ότι όλοι οι τόποι έχουν την ομορφιά τους. Ζούμε και σε μία πανέμορφη χώρα. Τι να πουν και άλλοι λαοί. Εντάξει, η Ιθάκη είναι η Ιθάκη. Κάθε γωνιά της έχω και μία μνήμη. Όλα τα παιδικά καλοκαίρια εκεί.
Προσωπική Ιθάκη ο προσωπικός χρόνος απ’ ό,τι κατάλαβα...
Ναι, χρόνος προσωπικός και χρόνος με τους αγαπημένους μου. Έχω την τύχη να έχω καλούς και παλιούς φίλους. Είναι κάτι στο οποίο έχω επενδύσει περισσότερο από ο,τιδήποτε άλλο στη ζωή μου.
*Το “Grace and Glorie” παίζεται στο “Αγγέλων Βήμα” έως τις 10 Φεβρουαρίου 2019.